Turnzaal Nieuwe Welgelegen

Nominatie Dutch Daylight Award 2014
Projecten kleiner dan 1000m²

Projectomschrijving

Vier onafhankelijk turnverenigingen werken samen in de nieuwe Turnzaal een “trainingsaccommodatie op 3 sterren niveau met de mogelijkheid wedstrijden te houden”. Het gebouw is een onderdeel van de herontwikkeling van sportpark Nieuw Welgelegen. Het even eens door NL Architects ontworpen gebouw voor omni-vereniging Zwaluwen Utrecht 1911 en de immense multifunctionele accommodatie van AGS architecten waren al eerder gerealiseerd. De Turnzaal was het derde en voorlopig laatste gebouw dat op deze locatie is opgeleverd.

Daglichtambitie

Het ontwerp van de Turnzaal draagt een oplossing aan voor de onmogelijke spagaat van veel sportzalen: daglicht is noodzakelijk om de ruimte leefbaar te maken maar ramen hebben een nadelig effect op de prestaties. Door dit gegeven worden de meeste sportzalen en Turnhallen uitgevoerd als gesloten en rechthoekige dozen.

Het programma van eisen stelde nadrukkelijk dat in de wedstrijdruimte op geen enkele wijze daglichttoetredingen mogen plaats te vinden; de mogelijke afleiding door te sterke wisselingen in lichtintensiteit zouden training en wedstrijden ongunstig kunnen beïnvloeden.

Door het bovenste deel van de gevel ‘af te pellen’ ontstaat er ruimte tussen de dakrand en de wand: daglicht valt nu in de Turnzaal. Door de gebogen vorm worden sterke licht contrasten vermeden: er ontstaat een geleidelijke overgang van lichtintensiteit die naar boven toe lichter wordt. Als bonus ontstaat door het naar buiten ‘af pellen’ van de gevel een sculpturale vorm: een gebouw met een optimistisch gebaar.

Juryrapport

Turnhal Welgelegen in Utrecht is een project dat naast veel bewondering ook veel discussie heeft geoogst. Het project is ervaren als zeer bijzonder, een uitgesproken voorbeeld en wat betreft de kinderlijk eenvoudige daglichtingreep uiterst origineel. Maar ook vonden de juryleden op verschillende vlakken iets op het project aan te merken. Vanwege de kans op prestatieverstoring is in het oorspronkelijke programma van eisen nadrukkelijk gesteld dat in de turnzaal geen enkel daglicht mag binnenvallen.

De jury wil dan ook expliciet zijn waardering uitspreken voor het feit dat de ontwerpers de opdrachtgevers hebben meegekregen in hun voorstellen toch daglicht te introduceren, maar dan anders dan anders. De vloeiende bovenrandverwijding van het verder strak rechthoekige volume is een gouden greep: in het dakvlak is door de verwijding ruimte geschapen voor lange lichtstraten langs drie zijden van de turnhal, geplaatst tussen de dakrand en het snijvlak met de rechte gevelwand. Niet alleen ontvangt de hal zo zonder overlast toch een aanzienlijke hoeveelheid daglicht, ook is het effect van het daglicht langs de zich verwijdende gevels buitengewoon mooi; het plaatst de turnzaal letterlijk in een aura van daglicht. Het buitenaanzicht van het verder even terughoudend vormgegeven als gematerialiseerde gebouw krijgt door de verwijding bovendien een onnadrukkelijke maar des te meer effectieve, onverwachte twist.

Alles bijeen een jaloersmakende ingreep, die één van de juryleden graag zelf bedacht zou hebben. De uitwerking van het concept acht de jury echter niet op alle niveaus even zorgvuldig. Een discussiepunt is ook de stedenbouwkundige inpassing geweest, waarbij bewondering voor het krachtige autonome volume binnen de jury evenzeer aanwezig is als het bezwaar dat het gebouw geen echte relatie met zijn omgeving aangaat. Dit doet echter niets af aan het prachtige diffuse daglicht binnen.