Museum Voorlinden

Winnaar Dutch Daylight Award 2018
projecten groter of gelijk aan 1000 m²

Projectomschrijving

“Kunst met daglicht, wat een verademing. Zo vanzelfsprekend. Alles is aandacht. Het is van een grote, trotse ingetogenheid”. (citaat van een bekende Nederlandse interieurarchitecte) Museum Voorlinden is de thuisbasis voor een van de grootste privéverzamelingen in de eigentijds kunst in Nederland. Opdrachtgever en architect deelden de visie dat het museum dienend moet zijn aan de kunst, en tegelijkertijd moet opvallen door een perfecte detaillering en verrassende ruimtelijkheid. De hoofdopzet van het ontwerp kenmerkt zich door een reeks wanden parallel aan de duinrand. Door zijn structuur opent het gebouw zich naar de omgeving. In beide richtingen kent het gebouw een driedeling: na de ruime ontvangsthal begint de route door de zalen. Het gebouw doet van buiten geen poging te imponeren; binnen verrast het telkens opnieuw. Visuele ruis is overal onderdrukt. De unieke verzameling en de bijzondere locatie komen in het ontwerp samen. De museale ruimten zijn afwisselend van grootte, maar kennen dezelfde wandafstand van 8 meter. In deze reeks ruimten kan de conservator de gewenste museale lijn aanbrengen. In drie delen beiden ruimte aan de eigen collectie, de wisseltentoonstelling en de permanente werken. Het museum revitaliseert de buitenplaats Voorlinden en maakt deze toegankelijk voor een breed publiek.

Daglichtambitie

De essentie van de daglichttoepassing is het gebruik van gereflecteerd, ‘levend’ zuiderlicht, passend bij het karakter van de privécollectie. Het lichtdak, met 115.000 schuin afgesneden buisjes, filtert de lichtintensiteit tot ongeveer 20%. Door toepassing van een bewegende, tweede dakplaat kan het lichtniveau worden beperkt tot 200 lux. De tweede cruciale stap in het ontwerp is de integratie van kunstlicht. Voor het eerst mogelijk met krachtige LED ‘uplights’, zo klein dat zij onzichtbaar zijn opgenomen in de daklijsten. Zo kan een onmerkbare verschuiving plaatsvinden tussen daglicht en kunstlicht. Technisch gesproken is in Voorlinden het meest geavanceerde lichtdak van dit moment, wereldwijd.

Juryrapport

Het dak van Museum Voorlinden is een technisch hoogstandje dat in stappen het daglicht filtert tot het maximaal 200 lux is. De bovenste laag bestaat uit aluminium sandwichpanelen die voorzien zijn van 115.000 schuin afgesneden buisjes die ervoor zorgen dat maximaal 20% van het daglicht er doorheen valt, maar ook dat dit nooit direct gebeurt, maar altijd gereflecteerd. Op het midden van de dag wordt zo het ‘levende’ zuiderlicht gereflecteerd. Waar het noorderlicht zeer stabiel van kleur en intensiteit is over de dag, daar wisselt dat bij zuiderlicht veel meer, zodat het veel ‘levendiger’ is. Ook is met gereflecteerd zuiderlicht uiteindelijk veel beter te ervaren of er een wolk voor de zon trekt of niet, vertelde architect Dirk Jan Postel bij het bezoek van de jury aan het project.

De opdrachtgever, een rijke particulier, was in eerste instantie huiverig om een daglichtmuseum te bouwen. Postel droomde er echter van en nam zijn opdrachtgever mee op reis door de Verenigde Staten langs een aantal daglichtmusea. Dat overtuigde hem. In Museum Voorlinden is onder het geperforeerde aluminium dag een glazen dak geplaatst, met daaronder een velum dat het daglicht verder filtert. In de stijlen van het glazen dak is onzichtbaar ledverlichting ondergebracht, dat omhoog schijnt en via het aluminium dak weer terugkomt. Een cruciaal element in het geheel, benadrukt Postel, omdat er daardoor een onmerkbare verschuiving plaats kan vinden tussen daglicht en kunstlicht, op de momenten dat dat nodig is. Daglicht en kunstlicht vormen samen echt een geheel.

De winnaar in de categorie >1000 m2 is Museum Voorlinden van Kraaijvanger Architecten. De manier waarop daglicht hier binnengebracht wordt, staat volgens de jury niet alleen op een zeldzaam hoog niveau, maar is ook nog eens vernieuwend. Waarin steeds meer musea het daglicht buitengesloten wordt, en de musea die nog daglicht binnenhalen zich enkel op het noorderlicht richten, daar is Kraaijvanger Architecten er bij Museum Voorlinden in geslaagd om gereflecteerd daglicht binnen te halen, en dat vervolgens verder te filteren via een plenum. Een betere manier om kunst te tonen, kan de jury zich bijna niet voorstellen. Door de onzichtbare opname van uplighters in de stijlen van het glazen dak, die als het nodig is het aluminium dak van onderaf aanlichten en de ruimte via de reflectie daarvan bijlichten, is bovendien een naadloze overgang ontworpen tussen enkel daglicht en ook of volledig kunstlicht – de manier waarop het licht de ruimte verlicht is in beide situaties hetzelfde. Erg knap gedaan.

Award uitreiking Juryrapport Award 2018